14-jarige pleegt zelfmoord na mastubatievideo. En dat had voorkomen kunnen worden

Een veertienjarige Amerikaanse scholier heeft zijn leven beëindigd nadat hij op school stiekem gefilmd was terwijl hij masturbeerde. De klasgenoten deelden het filmpje met elkaar en pestten de scholier vreselijk. De ouders eisen nu een miljoen van de school; zij  verwijten de school  nalatigheid, omdat deze niet ingreep, terwijl ze op de hoogte was van de pesterijen.

In Nederland wordt ook veel gepest, ook tot zelfdoding aan toe. De Universiteit van Leiden heeft de relatie aangetoond tussen gepest worden en gedachten aan zelfdoding, zowel bij kinderen als adolescenten. Suïcide is wereldwijd een van de belangrijkste doodsoorzaken in deze leeftijdsgroep. Alleen verkeersongelukken eisen meer slachtoffers. In ons land overlijden jaarlijks 750 mensen onder de 25 jaar door zelfdoding. Het aantal pogingen en serieus denken over, ligt uiteraard vele malen hoger. De onderzoekers vonden ook dat de relatie tussen pesten en suïcidale gedachten sterker is in geval van cyberpesten; pesten via internet of de mobiele telefoon. Waarschijnlijk heeft het grotere publiek, dat het is opgeslagen op internet en dat de denigrerende ervaring vaker  herbeleefd kan worden, daarmee te maken.

We hadden al een spraakmakend tv-programma waarin pesters en het pestgedrag uitgebreid in beeld werden gebracht, met alle tegenwerking van de diverse scholen. Deze waren not amused en probeerden hun disfunctioneren, waar het pesten betreft, te maskeren achter allerlei vage argumenten. “Het ligt aan het gepeste kind zelf,  aan de ouders, of aan de situatie thuis, het kind ervaart het als pesten, het kind is niet weerbaar genoeg, wij zien het niet gebeuren, we kunnen niet iedereen in de gaten houden. Hoe veilig zijn onze scholen eigenlijk?
En dat een kind misschien niet zo weerbaar is, dat zou kunnen. Dan moet een school ervoor zorgen dat het dit kind extra beschermd. Ook moest er opeens rekening gehouden worden met de tere kinderziel van de pesters. De gepeste is ongeveer vogelvrij en de pester moet beschermd worden. Het is de wereld op zijn kop!

Natuurlijk moeten we ons zorgen maken over beide partijen: zowel de gepeste, die daar natuurlijk last van heeft, zijn zelfbeeld en vertrouwen verlaagd wordt en wellicht kwetsbaar is. Maar ook de pester, die schijnbaar, om welke reden dan ook, de behoefte heeft een ander te onderdrukken, uit te schelden, of zelfs te mishandelen. Dat is toch ook niet normaal?

Van de 30% die aangeeft regelmatig anderen te pesten, is driekwart een meepester. Ze blijken dit te doen om hun vrienden niet af te vallen, om bij de groep (die pest) te blijven horen of uit angst om zelf gepest te worden. Pesten komt zowel op de basisschool als in het voortgezet onderwijs voor, op het voortgezet onderwijs wel frequenter dan in het basisonderwijs. Er wordt vaker gepest door een groep richting een persoon dan een op een. Jongens pesten meer dan meisjes, Vmbo-leerlingen meer dan vwo-leerlingen.

60% van alle leerlingen wordt in min of meerdere mate gepest. Bij twee derde van de gevallen is dit incidenteel, in een derde van de gevallen is dit structureel. Het pesten varieert van buitensluiten tot mishandeling. Er zijn geen groepen kinderen aan te wijzen die vaker worden gepest dan anderen. Daarmee vervalt ook het argument van veel scholen dat het aan de gepeste kinderen zelf ligt. Tien procent van alle leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs voelt zich minder veilig op school. Zij hebben te maken met een of andere vorm van pesten of geweld. Bij een derde van deze groep vindt het pesten dagelijks plaats, bij twee derde wekelijks. Het grootste deel van het pesten vindt op het schoolplein plaats, maar ook gewoon in de klas.

Vanuit het ministerie van OCW geldt voor basisonderwijs, speciaal onderwijs, voortgezet onderwijs en mbo dat er een veiligheidsplan moet zijn, waaronder een pestprotocol. In het veiligheidsplan staat onder andere dat wapen- en drugsbezit op school verboden is. Ook staat erin hoe de scholen dit controleren. In het pestprotocol staat wat de school onder pesten verstaat en hoe zij er preventief meer omgaat en er tegen optreedt. Ervaring leert echter dat een pestprotocol weliswaar verplicht is, of een school zich eraan houdt en hoe het invulling geeft aan het omgaan met pesten, daar is zij tot 2015 in ieder geval vrij in. Gelukkig zijn er plannen om vanaf dan toezicht vanuit het ministerie op het naleven van het pestprotocol in te voeren. Laten we hopen dat scholen zich meer verantwoordelijk gaan voelen voor hun leerlingen en dat dit alles bijdraagt aan het oplossen van het pest-probleem en ook de eventuele gruwelijke gevolgen daarvan.