Het wordt gezien als een van de grote veranderingen van de 21e eeuw. Alle grote dagbladen wijden er aandacht aan. Minister Asscher heeft er al eens op gewezen. Bovendien, de werkelijkheid om ons heen lijkt zijnĀ gelijk te bevestigen. De lopende banden met honderden medewerkers en voormannen in autofabrieken zijn vervangen door robotarmen en een handje vol onderhoudsmonteurs. De drukke kades in de Rotterdamse haven vol met laders en lossers zijn vervangen door zielloze zelfrijdende autoās die traag rijden door een troosteloos metalen doolhof.Ā Robots zijn overal, van het industriĆ«leĀ tot hetĀ ronduitĀ angstaanjagende.
ErĀ worden steevast twee belangrijke gevolgen van automatisering en digitalisering genoemd. Ā Het zou de grote bedreiging van de positie van de middenklasse zijn en het zou uiteindelijk werken zelf overbodig maken.Ā Het eerste argument komt uit de studies en boeken van Erik Brynjolfsson en Andrew McAfee van MIT . Brynjolfsson beschrijft dat er aan het eind van de jaren 90 er een ontkoppeling plaats gevonden tussen de hoeveelheid aangeboden banen en de totale productiviteit van de economie. Terwijl de productiviteit bleef toenemen, is het aantal banen in de private sector niet gestegen.
De getallen lijken Brynjolfsson en McAfee gelijk te geven. De samenstelling van de arbeidsmarkt is sinds de jaren 50 ernstig gepolariseerd. Waar in de jaren ’50 nog 65 procent van de arbeidsmarkt uit middenklasse banen bestond was dit in 2008 gedaald tot 48 procent. Deze banen zijn verschoven naar lage en hoge lonen banen. Dit effect wordt vaak genoemd als oorzaak van de toegenomen loon-ongelijkheid in de westerse wereld.
Maar is dit echt wat er aan de hand is? Kunnen de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt echt volledig worden verklaard door robotisering en digitalisering?
Volgens deze studie van Lawrence Mishel, Heidi Shierholz, and John Schmitt van het Center for Economy and Policy research is er te weinig bewijs voor de stelling van Brynjolfsson. Zij zijn het eens, dat de het type banen op de arbeidsmarkt is veranderd. Zij denken echter heel anders over de oorzaak. Een gebrek aan collective bargaining power van vakbonden, doordat de leden-aantallen zijn gedaald en hun relatieve macht is afgenomen, heeft volgens hun de lonen van de onder- en middenklasse gedrukt. Daarbij komt het effect van globalisering, wat er voor heeft gezorgd dat fabrieksmedewerkers in rijke landen met fabrieksmedewerkers in lage lonen landen moeten concurreren. In deze verklaring moet worden genoemd dat niet kan worden uitgesloten, dat de ontwikkeling van internet en digitalisering de globalisering wel versneld heeft. Tot slot is de manier waarop bedrijven worden bestuurd ook veranderd. Topmanagers van nu denken heel anders over hun eigen rol, de rol van hun aandeelhouders en de rol van hun medewerkers, dan 30 jaar geleden. De salarissen die top-managers zichzelf daarbij uitbetalen is daarbij flink omhoog gegaan. Ā Deze drie effecten, kleinere vakbonden, globalisering en veranderende corporate governance cultuur bij bedrijven heeft volgens Mishel, Heidi, Schmitt een veranderende machtsverhouding tussen arbeid en kapitaal gebracht en niet technologie zoals Brynjolfsson en McAfee betogen.
De vraag of robots al ons werk zullen overnemen, is eigenlijk de vraag naar waar de grens van Artificial IntelligenceĀ ligt. Deze vraag is niet eenvoudig te beantwoorden. Immers, wat is intelligentie eigenlijk. Ā Deep Blue versloeg Kasparov in een schaakwedstrijd, maakt dat Deep Blue dan werkelijk intelligent ? Immers, wat Deep Blue deed was een enorme hoop berekeningen op een schaakstelling loslaten om zo de best mogelijk zet te doen. Ā Echter, het intuĆÆtieve begrip wat Kasparov van het schaakspel heeft, heeft Deep Blue niet. Ā Een computer kan goed rekenen, maar echt denken kan hij niet. Hij kan immers niet het nut van zijn eigen code inzien. Vermoedelijk zijn computers prima in staat om routinetaken op zich te nemen. Een enorme data-base laten doorspitten op zoek naar statistische verbanden kan een computer sneller en beter dan een mens. De praktische betekenis achter deze verbanden begrijpen in de context van waar de data over gaat is waarschijnlijk al veel ingewikkelder. De exacte grens van AI is niet vast te stellen en zal met de ontwikkeling van computers allen maar worden opgerekt. Of computers onze banen overnemen en welke sociale gevolgen dat heeft voor de samenleving is een vraag die we alleen achteraf, met zekerheid kunnen beantwoorden.